Tüp bebek tedavisi için başvuran hastalara, öncelikle kişisel geçmiş başta olmak üzere detaylı bir değerlendirme yapılır. Tedavinin başlangıç tarihinin belirlenerek hastaya bildirilmesinden sonra hastalar, ikinci bir görüşme için tekrar çağırılır.
Erkek hastalardan ilk etapta sperm örneği alınarak sperm analizi yapılır ve normal kabul edilen değerlerle karşılaşılması halinde yeni bir test daha istenir.
Kadın hastalara ise ikinci muayene itibariyle uterüs ölçümü yapılması gündeme gelebilmektedir. Uterüs ölçümünde “kateter” ismi verilen ve embriyonun rahime bırakılmasını sağlayan ince ve esneklik özellikleri taşıyan bir alet kullanılır. Uterus ölçüsü, yönü ve şekli bu ölçümle birlikte sağlanabilir zira kateter ilk olarak servikse, daha sonra ise rahime girebilmektedir. Ölçüm, ileri aşamada yapılacak embriyo bırakılması işleminde kolaylık sağlamaktadır.
Bunun dışında çiftlere kan testi uygulanarak karşılaşılma ihtimali bulunan enfeksiyonlar incelenir.
Son olarak, hastalara uygulanacak tedavi planı ve ilaç kullanımı hakkında bilgiler verilmektedir.
Yumurta Uyarılması
Kadının adet döneminin bir hafta öncesinde başlayan tüp bebek tedavisinde, ilk olarak yumurta uyarılması işlemi yapılır. Bu işlem, yumurta gelişimini denetleyen hormonların serbestliğini azaltma görevi yapan GnRH analog ilaçları kullanılarak yapılmaktadır.
Kadının adet dönemine girmesiyle beraber kan testi ve vajinal ultrason uygulamaları yapılır. Buradaki amaç ise kullanılan ilaçların yumurta gelişimini azaltmakta başarılı olup olmadığının anlaşılmasıdır. Herhangi bir soruna rastlanmadığı takdirde sonraki aşamalara geçilir. Aksi bir durum söz konusu olduğunda ise duruma göre değişmekle birlikte 1 ya da 2 hafta süreyle ilaç kullanımı sürdürülür.
Gerekli etki sağlandıktan, yani yumurtalık işlevi geçici süreyle durduğunda ise 10 gün süreyle hormon tedavisi yapılarak foliküllerin uyarılması amaçlanır. Bu süreçte yine kan testi ve ultrason aracılığıyla folikül gelişimi incelenmektedir. Duruma göre 10 ila 12 gün süreyle ilaç kullanılarak istenen uyarılmanın gerçekleşmesi halinde hCG hormonu uygulanır ve bunun üzerinden 36 ila 38 saat geçmesinin ardından yumurta toplama işlemi yapılır.
Yumurta Toplama-Yumurtaların Döllenmesi
Yumurta toplama işleminin yapılacağı gün içerisinde erkekten sperm örneği vermesi istenir. Mastürbasyon yolu ile elde edilmesi gereken örnek, 1 saat içerisinde laboratuvara verilmelidir. Bunun için tedavi merkezlerinde özel bölümler bulunmaktadır. Farklı nedenler dolayısıyla merkez dışı bir yerde örnek elde edilecekse, örneğin aşırı sıcak ya da soğuk ve ışıktan etkilenmemesine özen gösterilerek yine 1 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılması gerekir. Bazı durumlarda tekrar örnek istenebilmektedir. Öte yandan, kadın foliküllerinden elde edilen sıvı da laboratuvara götürülür. Anestezi altında uygulanan yumurta toplama işlemi ortalama 20 ila 50 dakika süreyle yapılmaktadır.
Söz konusu işlemlerin ardından döllenme oluşturabilmek amacıyla Sperm ve yumurtalar birleştirilir. Genelde %80 oranında döllenme elde edilebilmektedir. Yumurtaların alınmasının 1 gün sonrasında yapılan kontrolde sonuç alınabilmektedir.
Arta kalan embriyolar “dondurma yöntemi” uygulanarak muhafaza edilebilir; hastanın gebelik elde edememesi durumunda da aynı yönteme başvurulabilmektedir. Daha sonra yapılacak bir transfer için dondurulan embriyolar çözüldüğünde hastaya yumurtalık uyarılması işlemi yapılmamaktadır.
Uygulama bitiminde hasta 2 ila 4 saat içerisinde taburcu edilir. Hastaların taburcu işleminin ardından 1 gün süreyle dinlenmeleri gerekmektedir.
Tedavi gören hastalarda hazneden damla şeklinde kırmızı ya da kahverengi kanama, adet sancısı ile benzerlik gösteren bel ve kasık ağrıları görülebilir. Bu şikayetler 1 ila 2 gün süresince gerçekleşir; normal durumlardır ve sözü edilen kanamalar rahim içerisinden gelmediğinden gebelik ihtimalini de etkilemezler.
Vajinada yaşanan aşırı kanama, 38 dereceden daha yüksek ateş, çok şiddetli ve sürekli ağrılar, ardışık iki günde bir kilodan fazla kilo alınması, uygulamanın 8 ila 10 saat sonrasında ağrı artışı ile idrarın yapılamaması gibi durumlarda ise doktora başvurmak gerekmektedir.
Embriyo Transferi
Embriyo transferi, yumurtaların alınmasının ardından geçen 1 ila 3. günde uygulanır ve 12 gün sonrasında kanda Beta hCG yani “gebelik testi” istenir. Pozitif sonuç alınmasıyla gebelik görüldüğü takdirde 3 hafta sonra ultrason incelemesi yapılır. Gebelik elde edilmiş olsa da embriyonun rahim içerisindeki yerleşimine bağlı vajinal kanamalar görülebilmektedir ve bu yüzden adet kanaması ile uyum gösteren kanamalarda da gebelik testi şarttır.
Embriyo transferi için kullanılan embriyo sayısında kalite kriteri gözetilmektedir. Fakat bu sayı her ülkede yasalar çerçevesinde belirlenmiştir. Türkiye’deki yasalara göre ise transfer edilecek embriyo sayısı maksimum 3 olabilmektedir.
Embriyo transferi uygulanan hastalar, 2 gün süreyle evlerinde istirahat etmelidir.