Rahim içini ilgilendiren hastalıkların tanısı ya da tadavisi amacı ile rahim iç boşluğununun çeşitli optik aletler ile direkt olarak gözlenmesi histeroskopi olarak adlandırılır. Bu işlem için kullanılan enstrümana ise histeroskop adı verilir. Histeroskop yaklaşık 9 milimetre çapında, içinde optik lensler bulunan ve arkasına takılan bir kamera yardımı ile görüntünün dijital ortama aktarılarak ekrandan izlenebildiği bir sistemdir. Bu sistemin kenarından girilen ince aletler yardımı ile çeşitli operasyonlar yapılabilir.
Histerokopi tanı amaçlı yapılabileceği gibi bilinen bir patolojinin tedavisi amacıyla da uygulanabilir. Buna operatif histeroskopi adı verilir
Histeroskopinin tarihçesi
Histeroskopi ilk kez 1869 yılında kullanılmış ancak o zamanki teknoloji ve şartların yetersizliği nedeni ile başarılı sonuçlar alınamamıştır. Zaman içinde yaşanan gelişmeler sonucu 1970'lerin ikinci yarısından itibaren giderek popülarite kazanmıştır. Rahim boşluğunu genişletmek için kullanılan sıvıları geliştirilmesi ve operasyon yapmaya olanak sağlayan ince ve fonkisyonel aletlerin yapılması ile son dönemlerde altın çağını yaşamaya başlamıştır ve son dönemlerde rahim içi patolojilerin anlaşılması ve tedavisinde körlemesine yapılan kürtaja göre büyük üstünlük sağlamıştır.
Dijital görüntü teknolojilerindeki gelişmeler pekçok operasyonun histeroskopi ile yapılmasının yolunu açmıştır.
Tanısal histeroskopi nedir?
Tanısal histeroskopi rahim içini ilgilendiren durumların tespiti amacı ile yapılan işlemdir. Özellikle ultrason ve rahim filmi ile rahim iç boşluğunun tam aolarak değerlendirilemediği durumlarda, tüp bebek tadavisi öncesinde ya da tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında veya kanama bozukluklarında (aşırı kanama ya da hiç kanama olmaması) kullanılabilir.
Operatif histeroskopi nedir?
Önceden tanısı konmuş ya da tanısal histeroskopi sırasında fark edilmiş patolojilerin tedavisi amacı ile yapılan histeroskopik girişimlere operatif laparokopi adı verilir. Histeroskop'un kenarından girilen ve elektrik akımı ile çalışan, kesen ve yakan aletler yardımı ile bu patolojiler düzeltilir.
Histeroskopinin kullanıldığı durumlar nelerdir?
Rahim içini ilgilendiren hastalıklarda histeroksopi en iyi ve etkili tedavi yöntemidir. Bunlar
Endometrial polipler. Rahim içinde bulunan ve kabaca doku büyümesi olarak adlandırabileceğimiz kitlelerin çıkartılması (polip hakkında bilgi için tıklayın). Eskiden histerokopi kullanılmazdan önce polipler kürtaj ile alınmaya çalışılır ancak görmeden körleme yapılan bir işlem olduğundan başarısız olma olasılığı çok fazla olurdu.
Submüköz myomlar: Rahim boşluğunun içine doğru büyüyen ve bu boşluğu dolduran myomların çıkartılması
Yapışıklıklar: Asherman sendromu olarak da bilinen rahim içinde oluşmuş ve nedbe dokusu ve yapışıklıkların açılarak rahim iç boşuluğunun normal anatomisinin yeniden sağlanması.
Septum: Çeşitli derecelerde olabilen ve rahim iç boşluğunu iki ayrı bölmeye ayıran perde benzeri dokunun kesilerek normal anatominin sağlanması
Endometial ablazyon. Hiçbir nedene bağlanamayan anormal ve fazla kanamaların tedavisinde rahim boşluğunu kaplayan zar tabakasının çıkartılarak kanamaların önüne geçilmesi bu sayede rahim alınması gibi daha büyük ameliyatlardan kaçınılması.
Rahim içine kaçmış spiral çıkartılması
Anormal uterin kanama: Menopoz sonrası kanamalar başta olmak üzere anormal kanaması olan kişilerde tanı ve tadavi amacı ile histeroskopi kullanılır.
Doğum kontrolü: Oldukça yeni olan bir teknikle histeroskopi ile rahim içine girilerek tüplerin rahim boşluğuna açılan kısımlarının içine özel bir madde konularak tüplerin tıkanması sağlanmakta ve gebelikler önlenmektedir.
Histeroksopinin avantajları nelerdir?
Histerokopi hastanede yatmayı gerektirmeyen, ayaktan cerrahi olarak adlandirlan ameliyatlardandır. Rahim içi ile ilgili hastalıklarda en etkili tedavi opsiyonudur. Temel olarak avatajları:
- Hastanede yatmayı gerektirmez
- Hasta işlem sonrasında 1-2 saat içinde normal yaşantısına döner
- Cerrahi sonrasında ağrı nadiren görülür
- Histerektomi (rahimin alınması) gerekliliği ortadan kalkar
- Kesin tedavi sağlar. Özellikle myom ya da polip varlığında bunların küretaj ile alınması çoğu zaman yetersiz kalmakta ve tam tedavi sağlamamaktadır.
Histeroskopi güvenli midir?
Tüm cerrahi girişimlerde olduğu gibi histeroskopide de bazı komplikasyon riskleri mevcuttur ancak genel olarak histersokopi güvenli bir operasyon olarak kabul edilir ve komplikasyonlar nadir olarak görülür. Bu riskler şunlardır:
- Anesteziye bağlı riskler
- Enfeksiyon
- Kanamanın fazla olması
- Rahim delinmesi
- Mesane, barsak gibi komşu organların zedelenmesi
- Rahim içi yapışıklık olması
- Rahim içini genişletmek için kullanılan maddeye bağlı gelişen komplikasyonlar
Histeroskopi nasıl yapılır?
Histeroskopi hastanede yatmayı gerektirmeyen bir girişimdir ancak genelde ameliyathane şartlarında yapılır. Farklı bir formu olan ofis histeroskopi ise muayenehane ortamında herhangi bir anestezi gerektirmeden sadece sakinleştirici ilaçlar kullanılarak uygulanmaktadır. Tercih edilen anestezi şekli çoğu zaman genel anestezidir. Bunun için operasyondan önce en az 6 saat süre ile midenize birşey gitmemesi gerekir. Buna su da dahildir.
İşlem sırasında operasyon sahası uygun antiseptikler ile temizlenip steril örtüler ile örtüldükten sonra rahim ağzı buji adı verilen aletler yardımı ile yaklaşık 9 mm çapa gelene kadar genişletilir. Histerokop adı verilen alet bu açıklıktan sokularak rahim içine yerleştirilir. Ardından rahim içini genişletmek ve net görüntü sağlamak amacı ile özel bir sıvı rahim içine verilir. Bu sırada bir aspiratör yardımı ile verilen sıvı geri alınarak rahim içinde bir sıvı devirdaimi oluşturulur ve kan ile mukus salgılar ortamdan uzaklaştırılır. Histeroskopun arkasına yerleştirlen bir dijital kamera yardımı ile görüntü televizyon ekranına aktarılır. Görüntü sağlandıktan ve rahim içi değerlendirildikten sonra eğer bir patoloji varsa histeroskopun kenarından girilen aletler yardımı ile operasyon gerçekleştirilir. Çıkartılan myom ya da polip rahim ağzı yolu ile vücut dışına alınır ve patolojik incelemeye gönderilir.
İşlemin süresi yapılan ameliyatın cinsine göre 5 dakika ile 1 saat arasında sürebilir.
Histeroskopi için en uygun dönem ne zamandır?
En iyi görüntüyü sağlayabilmek ve olası bir gebeliği ekarte etmek açısından operasyon için en uygun dönem adet kanamasından sonraki ilk haftadır. Ancak kanamanın nedeninin anlaşılması ya da durdurulması için yapılan işlemler adet döngüsünün herhangi bir döneminde yapılabilir.
Operasyondan sonra sizi neler bekler?
Genel anestezi uygulandığından ayılmanız ve tamamen kendinize gelmeniz 1-2 saat kadar alabilir. Bu esnada ameliyathanede ayılma odasında gözlem altında tutulmanız gerekir. Taburcu olduktan sonra ise bir süre araba kullanmak gibi dikkat gerektiren işleri yapmamanız gerekir.
Operasyon sonrasında genellikle çok şidedetli ağrı olmaz ancak adet sancısı gibi kramplar ve bir miktar kanama görülebilir. Çoğu zaman basit ağrı kesiciler ile bu sıkıntıların üstesinden gelinebilir.
38.5 üzeri ateş, şidedetli kanama, şiddetli karın ağrısı varlığında mutlaka doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Kimlerde yapılamaz?
Genel olarak aşağıdaki durumların varlığında histeroskopi yapılmaması gerekir.
- Rahim ağzı ya da rahim içinde aktif enfeksiyon varlığı
- Çok büyük rahim olması
- Cerrahi ya da anestezi uygulanmasına engel olabilecek tıbbi bir durum varlığı
- Gebelik
- Bilinen ya da büyük olasılıkla tahmin edilen rahim kanseri varlığı
- Çok büyük ve histeroskopi ile çıkartılamayacak kadar derinde yerleşik myom varlığı
HİSTEROSKOPİ
İnfertilite, tekrarlayan düşüklerin nedenlerinin araştırılmasında, anormal adet kanamalarının nedeninin araştırılmasında ve rahim içi patolojilerin tespit ve tedavisinde histeroskopi önemli bir tanı aracıdır. Laparoskopide olduğu gibi iki türü vardır:
Tanısal (Diagnostik) Histeroskopi (Ofis Histeroskopi)
Cerrahi (Operatif) Histeroskopi
Operatif Histeroskopi Nasıl Uygulanır?
Tanısal histeroskopi sırasında saptanan bir çok anormallik operatif histeroskopi ile cerrahi olarak tedavi edilebilir. Özellikle rahim içi polipler (aşırı büyüme gösteren et parçaları), septum (rahimi bölen parça) , adezyonlar (yapışıklıklar) ve rahim içi (submüköz) myomlar görülüp cerrahi olarak giderilebilir.
Histeroskop, içindeki kanallardan operasyonda kullanılacak makas, biyopsi forsepsi, yakalama forsepsi, lazer fiberi ve elektro-cerrahi araçlarının geçmesine izin verecek şekilde dizayn edilmiştir.
Yapışıklıklar, rahim içinde görülebilen myomlar ve polipler uzaklaştırılabilir. Doğumsal bir anormallik olan ve rahimi ikiye tamamen ya da kısmen bölen oluşum (uterin septum) histeroskopik olarak düzeltilebilir.
Cerrahi girişim sonrasında rahim duvarlarının birbirine yapışmasını engellemek için rahim içine spiral (rahim içi araç) veya ince bir idrar sondası (foley kateter) yerleştirilebilir. Antibiotik ve hormonal ilaçlar enfeksiyonu önlemek ve rahim iç zarının iyileşmesini hızlandırmak için kullanılabilirler.
Endometrial ablasyon olarak bilinen rahim iç zarının (endometrium) tahrip edilmesi prensibine dayanan histeroskopik operasyon, rahimden olan aşırı kanamaların tedavisinde, rahmin alınmasının (histerektomi) uygun olmadığı durumlarda uygulanabilir.
Ayrıca rahim içi spirallerin bulunması ve çıkarılmasında da histeroskopi oldukça yararlı bir yöntemdir.
Histeroskopinin Riskleri Nelerdir?
Tanısal histeroskopide az komplikasyon görülür ve nadiren hayatı tehdit edcidir.
Rahmin delinmesi (uterin perforasyon) en sık görülen komplikasyondur, ancak oluşan delikler çoğunlukla başka bir cerrahi girişime ihtiyaç olmadan kendi kendine iyileşir.
Operatif histeroskopi yapılacağı zaman sıklıkla aynı anda rahmin dış yapısını da görmek için laparoskopi de uygulanır.
Operatif histeroskopilerde 1 - 2 / 100 oranında komplikasyon meydana gelir. En sık görüleni de yine rahim delinmesidir (perforasyon).
Diğer bazı komplikasyonlar da rahmi genişletmede kullanılan sıvılara bağlı olarak oluşur. Ciddi allerjik reaksiyonlar, vücut ısısında düşme, pıhtılaşma problemleri, solunum güçlüğü, akciğerde sıvı birikimi (pulmoner ödem) bunlar arasındadır.
Operatif işlem sırasında ise karın içi organlar nadiren yaralanabilir ve kanama meydana gelebilir. Ciddi ve hayatı tehdit edebilen komplikasyonlar olmasına rağmen nadir görülürler.
Histeroskopi Sonrası Bakım
Histeroskopiyi takip eden birkaç günde bir miktar vajinal akıntı ve kramplar hissedilmesi normaldir. Bunun için basit ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.
Cinsel ilişkiden birkaç gün kaçınılmalıdır ya da en uzun bir sonraki adete kadar ara verilmelidir.
Genellikle bir iki gün içinde normal aktivitelere dönülebilir. Foley kateter yerleştirilmişse kısa sürede çıkarılır.
Hormonal tedavinin cerrahi işlem sonrası birkaç ay boyunca uygulanması gerekebilir.
Ofis Histeroskopi Nedir?
Rahim içi dokusunu (endometrium) incelemeye yarayan bu endoskopik yöntemle uterusun içini ilgilendiren anormallikler tespit edilebildiği gibi rahim içi dokusundan parça almak veya küçük patolojilerin ( küçük polip, myom vs.) tedavisini yapmak mümkündür.
Histeroskopi ile genel olarak rahim içinde myom, tümör, yapışıklık, enfeksiyon ve doğuştan anormallikler gibi patolojilerin teşhisi yapılabilmektedir. Histereskopi kısırlık, tekrarlayan düşük veya ağrı, kanama gibi durumların araştırılmasında başvurulan önemli tekniklerden birisidir.
Tekrarlayan başarısız tüpbebek denemeleri sonrasında rahim içinde gebeliğe engel bir patoloji olmadığının gösterilmesi ofis histeroskopinin kullanım alanlarından birisidir. Bazı Avrupa ülkelerinde bu işlem tüpbebek uygulamalarına başlamadan önce yapılması zorunlu tetkikler arasındadır.
HİSTERESKOPİ NEDİR?
Rahim ağzı ve rahim içini döşeyen dokunun endoskop yardımı ile incelenmesi Histereskopi olarak adlandırılmaktadır. Bu amaçla kullanılan alet birkaç milimetre çapında bir tüp, buna bağlı ışık kaynağı ve kameradan oluşmaktadır. Rahim ağzından ilerleyerek rahimin içine kadar yerleştirilen bu tüp yardımıyla görüntü kamera vasıtasıyla monitöre aktarılmaktadır. Bu görüntü, işlem esnasında hasta tarafından da izlenebilmektedir. Bu tüpün içinden geçebilecek şekilde tasarlanmış milimetrik cerrahi aletlerle basit cerrahi işlemleri yapmak mümkün olabilmektedir.
HİSTERESKOPİ NASIL YAPILIR?
İşlem, bir kadın hastalıkları uzmanı tarafından herhangi bir anesteziye gerek duyulmaksızın adet kanaması dışında bir zamanda, tercihen kanamanın hemen bitimini takip eden günlerde yapılmaktadır. Steril koşullarda histeroskop rahim ağzından geçerek rahim içine kadar ilerletilmektedir. Bu esnada tüpün ucundan serum verilerek rahim içi doldurulmakta ve bu sayede rahim içi tamamen görünür hale getirilmektedir. İşlemin tamamı ortalama 15 dakika sürmektedir. İşlem öncesinde aç olmaya gerek olmadığı gibi hemen işlem sonrasında normal yaşantıya dönmek mümkün olmaktadır.
İşlem esnasında rahim kanalından rahime girerken hafif bir ağrı hissedilmekte, bunun dışında genel olarak işlem ağrısız seyretmektedir. Bu hafif ağrı kadınlar tarafından adet ağrısına benzetilmektedir.
RİSKLERİ NELERDİR?
İşlemin rahim duvarını irrite etmesine bağlı olarak hafif lekelenme tarzı kanamalar görülebilmektedir. Bunun dışında infeksiyon gibi daha ciddi problemlerin ortaya çıkması çok seyrektir.